Σήμερα στη χώρα μας εξελίσσεται μια ιδεολογική προσπάθεια απόδοσης των ευθυνών για το ελληνικό πρόβλημα στην κακιά τη μοίρα μας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα αναπτυγμένα κράτη-μέλη του Βορρά προβάλλονται ως ιδανικοί διαχειριστές των εγχωρίων πραγμάτων και ως παραδείγματα προς μίμηση. Το μόνο που χρειάζεται για να περάσουμε από το στάδιο του παρασίτου σε εκείνο του ανθρώπου είναι να μιμηθούμε τη Γαλλία, τη Γερμανία και τις Βρυξέλλες. Οι πρακτικές, όμως, της δημιουργικής λογιστικής, της υπέρβασης προϋπολογισμών, της ενίσχυσης φατριών και συντεχνιών, έχουν ως πρώτο διδάξαντα την ίδια την ΕΕ. Όχι για λόγους γραφειοκρατίας ή ανθρώπινης φύσης ή δημοσιοϋπαλληλικής λαμογιάς, αλλά για λόγους ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας του διεθνοποιημένου βιομηχανικού κεφαλαίου· μια αποστολή την οποία η ΕΕ ξέρει να υπηρετεί στην εντέλεια.
Το παράδειγμα του Galileo, του μεγαλύτερου διαστημικού προγράμματος που διαχειρίζεται και χρηματοδοτεί η ΕΕ, φωτίζει πτυχές λειτουργίας της Ένωσης που οι «ευρωπαϊστές» παραβλέπουν. Το πρόγραμμα αποτελεί μνημείο του ταξικού προσανατολισμού της ΕΕ ως μηχανισμός υπεράσπισης των συμφερόντων των διεθνοποιημένων ευρωπαϊκών αστικών τάξεων. Ένας μηχανισμός, ο οποίος, την ίδια στιγμή που διεκδικεί την εφαρμογή των «νόμων της ελεύθερης αγοράς» για τα κράτη-μέλη της περιφέρειας, προβαίνει σε άμεσες επιδοτήσεις προς τους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Το παρόν σημείωμα διηγείται την ιστορία του Galileo, με έμφαση στη σκανδαλώδη ανάληψη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) το 2007 του συνολικού χρηματικού κόστους ανάπτυξης και παραγωγής που υποτίθεται ότι θα αναλάμβανε μία εταιρική κοινοπραξία στα πλαίσια μιας σύμπραξης δημοσίου-ιδιωτικού τομέα. Επ’ ευκαιρία της εκτόξευσης των δύο πρώτων λειτουργικών δορυφόρων του συστήματος στις 20 Οκτωβρίου 2011, προσδεθείτε για ένα ταξίδι στο διάστημα και στην πολιτική οικονομία της ευρωπαϊκής διαστημικής πολιτικής.
Το πρόγραμμα Galileo: μία σύνοψη
Μπορεί το ευρωπαϊκό οικοδόμημα να τρεκλίζει υπό το βάρος της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης, του χρέους και της εκτίναξης των ελλειμμάτων, όμως… έξω στο διάστημα πάμε καλά. Η ΕΕ έχει αναδειχτεί σε σημαντικό «παίκτη» στο πεδίο του διαστήματος, με εμπροσθοφυλακή το πρόγραμμα δορυφορικής πλοήγησης Galileo. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα αποτελεί την ευρωπαϊκή απάντηση στο γνωστό GPS, το οποίο μέσω του Ι.Χ. αυτοκινήτου και άλλων εφαρμογών έχει εισέλθει στην καθημερινή ζωή. «Ποιο είναι το πρόβλημα του GPS ώστε να απαιτείται και ένα δεύτερο ευρωπαϊκό GPS;», θα αναρωτηθείτε. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι το GPS είναι αμερικανικό, έχει χρηματοδοτηθεί από το αμερικανικό κράτος και έχει ωφελήσει τις αμερικανικές εταιρείες αεροδιαστημικής. Και μπορεί οι ΗΠΑ να θεωρούνται στρατηγικός σύμμαχος και εταίρος της ΕΕ, δεν θεωρούνται όμως άξιες εμπιστοσύνης για να μας πλοηγήσουν στο σπίτι μας! Στην πραγματικότητα, όταν κρίνονται η ανταγωνιστικότητα και η κερδοφορία του ευρωπαϊκού στρατιωτικο-βιομηχανικού κεφαλαίου έναντι των παγκόσμιων ανταγωνιστών του, ξεχνιούνται και συμμαχίες, και ειδικές σχέσεις, και διακηρύξεις περί υπερατλαντικής φιλίας.
Το σύστημα έχει τις ρίζες του στα μέσα της δεκαετίας του ’90 και σε μία πρόταση της Επιτροπής για τη συμμετοχή της ΕΕ στη δορυφορική πλοήγηση. Όταν ολοκληρωθεί, το Galileo θα αποτελείται από 30 δορυφόρους και από επίγειες υποδομές ελέγχου και διοίκησης. Οι εφαρμογές του συστήματος είναι πολυποίκιλες: οδικές μεταφορές και σιδηρόδρομοι, θαλάσσιες μεταφορές, αλιεία, διοικητική μέριμνα, τηλεπικοινωνίες, γεωργία, επιστημονική έρευνα, πολιτική προστασία, άμυνα και ασφάλεια, κ.ά. Οι υπηρεσίες του διακρίνονται σε πέντε κατηγορίες: υπηρεσία ανοιχτής πρόσβασης, για τον μέσο χρήστη· εμπορική υπηρεσία, για εξειδικευμένους επαγγελματίες χρήστες που απαιτούν υψηλή απόδοση· υπηρεσία ασφάλειας της ζωής, για εφαρμογές όπου απειλείται η ανθρώπινη ζωή· υπηρεσία έρευνας και διάσωσης, για την υποστήριξη επιχειρήσεων διάσωσης· και η «δημόσια ρυθμιζόμενη υπηρεσία» για στρατιωτικές εφαρμογές και εφαρμογές ασφάλειας.[1]
«Σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού τομέα», Galileo Statistics και δημιουργική λογιστική
Αρχικά, το πρόγραμμα Galileo επρόκειτο να χρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (διακυβερνητικός μη κοινοτικός οργανισμός διαχείρισης των ευρωπαϊκών διαστημικών θεμάτων που συμμετέχει στην ανάπτυξη του Galileo), την Επιτροπή και μία κοινοπραξία εταιρειών. Η τελευταία επρόκειτο να επιλεγεί μέσω διαγωνισμού, αλλά τελικά προήλθε μετά από συγχώνευση των δύο διαγωνιζόμενων κοινοπραξιών το 2005! Ελεύθερος ανταγωνισμός αλά ευρωπαϊκά… Τον Ιανουάριο του 2006 υπογράφτηκε το πρώτο συμβόλαιο, ύψους 1 δισ. ευρώ, ανάμεσα στη νέα κοινοπραξία Galileo Industries και την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία για την κατασκευή των πρώτων πειραματικών δορυφόρων και τη δοκιμή των υποσυστημάτων. Στην κοινοπραξία συμμετείχαν οι εταιρείες Alcatel Alenia Space, EADS Astrium και Thales. Περιχαρής, ο τότε γενικός διευθυντής της Alcatel δήλωσε: «Μόνο μία ενωμένη Ευρώπη μπορούσε να καταστήσει δυνατό το Galileo και, ως αντάλλαγμα, το Galileo καθιστά την Ευρώπη μία ακόμα ισχυρότερη πραγματικότητα».[2]
Στη συνέχεια εμφανίστηκαν τα πρώτα σύννεφα ανάμεσα στις επιχειρήσεις και στους Ευρωπαίους αξιωματούχους. Ώς τα μέσα του 2006, η ESA και η Κομισιόν είχαν ήδη «επενδύσει» περίπου 1,5 δισ. ευρώ. Η συμφωνία προέβλεπε την καταβολή του υπόλοιπου ποσού των 2,4 δισ. που απαιτούνταν τότε για την ολοκλήρωση του προγράμματος ως εξής: τα 2/3 θα καταβάλλονταν από την κοινοπραξία των κατασκευαστών και το 1/3 από την Επιτροπή. Οι εταιρείες όμως, έχοντας εξασφαλίσει την προηγούμενη χρηματοδότηση και την εκκίνηση του προγράμματος, ανακαλύπτουν ότι η συμμετοχή τους στο Galileo είναι αδύνατον να αποβεί κερδοφόρα. Ο τότε Επίτροπος Μεταφορών προειδοποιεί με πυγμή: «Θέλω να είμαι ξεκάθαρος. Η Επιτροπή δεν είναι έτοιμη να πληρώσει το οποιοδήποτε τίμημα για να αποκτήσει το Galileo. Τα κόστη πρέπει να είναι λογικά και να μας επιτρέψουν να δούμε αξία για τα χρήματά μας».[3] Η πυγμή επρόκειτο να πάει περίπατο, μόλις η κοινοπραξία ανακοίνωσε την αδυναμία κάλυψης του μεριδίου της επί του κόστους εξαιτίας της έλλειψης εμπορικών εφαρμογών. Σχεδόν αμέσως, το 2007, η Επιτροπή έσπευσε να καλύψει το σύνολο του κόστους παραγωγής και λειτουργίας του προγράμματος!
Η μεταφορά 2,4 δισ. ευρώ από άλλες δαπάνες στο Galileo έπρεπε να σερβιριστεί ως μία αναγκαία και φυσιολογική εξέλιξη, για την οποία αρκούσε απλώς μία σωστή προσθαφαίρεση. Ας θαυμάσουμε το δελτίο τύπου της Επιτροπής που ανέλαβε να επεξηγήσει τις λογιστικές αλχημείες:
Η Επιτροπή ανέλυσε διάφορες χρηματοδοτικές εκδοχές για το Galileo και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας (EIT), και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πιο αποτελεσματική λύση είναι να προτείνει μία αναθεώρηση του Πολυετούς Χρηματοοικονομικού Πλαισίου 2007-2013 (MAFF) χρησιμοποιώντας διατάξεις του Δια-Θεσμικού Συμφώνου για τη δημοσιονομική πειθαρχία και την άρτια χρηματοοικονομική διαχείριση (ΙΙΑ) της 17 Μαΐου 2006, χωρίς καμία αύξηση της συνολικής οροφής.[4]Για να μη στέκει ολομόναχο το Galileo και εκτίθεται στα μάτια των πολιτών, η ανάγκη εύρεσης πόρων συνδέθηκε και με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας, αν και το ποσό ίδρυσης του Ινστιτούτου ήταν σαφώς μικρότερο. Έτσι, το Galileo έπαψε να φαίνεται ως παρέκκλιση. Το πρώτο βήμα για τη νομιμοποίηση της όλης πρωτοβουλίας είχε γίνει. Απέμενε η ίδια η εύρεση των πόρων.
Από το συνολικό ποσό που απαιτείται, 220 εκατ. ευρώ θα μεταφερθούν από το περιθώριο που είναι διαθέσιμο για το 2007 και το 2008 υπό την επικεφαλίδα «Διοίκηση», η οποία καλύπτει τα έξοδα λειτουργίας των ευρωπαϊκών θεσμών· 2,189 δισ. ευρώ θα μεταφερθούν από το περιθώριο που είναι διαθέσιμο για το 2007 και το 2008 υπό την επικεφαλίδα 2 «Συντήρηση και Διαχείριση Φυσικών Πόρων» που δεν θα χρειαστούν και που έτσι κι αλλιώς αφήνουν ένα περιθώριο 2 δισ. ευρώ για το 2008· και 0,3 δισ. ευρώ που είναι διαθέσιμα για τα σχετικά με τις μεταφορές ερευνητικά προγράμματα που αφορούν το Galileo υπό το 7ο Πρόγραμμα-Πλαίσιο για την Έρευνα (ό.π.).Για να αποφύγει την αντίδραση των παραδοσιακών ευρωσκεπτικιστικών κρατών, η Επιτροπή έκρινε σκόπιμο να χρηματοδοτήσει τα επιπλέον κόστη χωρίς αύξηση του συνολικού κοινοτικού προϋπολογισμού. Το πολιτικό ρίσκο αποτυχίας του εγχειρήματος θα ήταν μεγάλο. Και γιατί να το κάνει άλλωστε; Από το παραπάνω απόσπασμα φαίνεται πόσο διακοσμητικός είναι εντέλει ο εκάστοτε κοινοτικός προϋπολογισμός: πόροι που διατίθενται αλλά δεν χρειάζονται και προϋπολογισμοί εξόδων λειτουργίας που προφανώς υπερκαλύπτονται – αλλιώς δεν θα μεταφέρονταν χρήματα με τέτοια ευκολία από εδώ κι από εκεί. Ο ισχυρισμός της Επιτροπής ότι ο συνολικός προϋπολογισμός δεν επιβαρύνθηκε είναι αστείος, εφόσον δεν λαμβάνει υπόψη τη μελλοντική επιβάρυνση από τις ευθύνες που οι εταιρείες μετακύλησαν στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Εντύπωση δε προκαλεί η απίστευτη ταχύτητα και ευκολία με την οποία βρέθηκαν πόροι από τον υπάρχοντα προϋπολογισμό.
Το αντεπιχείρημα της Επιτροπής ήταν τα προσδοκώμενα οφέλη από το Galileo σε οικονομικό επίπεδο. Και εδώ όμως, τα Galileo Statistics περισσότερο μπερδεύουν παρά εξηγούν.
Οι εφαρμογές συστημάτων δορυφορικής πλοήγησης αυξάνονται ραγδαία, και ο ετήσιος τζίρος τους παγκοσμίως αναμένεται να έχει φτάσει τα 240 δισ. ευρώ έως το 2020. Επιπλέον, ως αποτέλεσμα των πλεονεκτημάτων του Galileo και του EGNOS, σε σχέση με τα άλλα ανταγωνιστικά συστήματα, αυτά αναμένεται να τροφοδοτήσουν οικονομικά και κοινωνικά οφέλη αξίας περίπου 60-90 δισ. ευρώ στα επόμενα 20 χρόνια. [5]Γενικά, υπάρχει μία ευλυγισία ως προς τα στατιστικά στοιχεία· π.χ., σε άλλα έγγραφα η παγκόσμια αγορά για προϊόντα και υπηρεσίες δορυφορικής πλοήγησης υπολογίζεται ότι το 2025 θα προσεγγίσει τα 400 δισ. ευρώ.[6] Παράλληλα, η ίδια νεφελώδης αντίληψη περί στατιστικών δεδομένων παρατηρείται και ως προς τον υπολογισμό του συνολικού μακροπρόθεσμου κόστους του προγράμματος. Πλάι στα 3,4 δισ. ευρώ που έχουν ήδη καταβληθεί, την περίοδο 2014-2020 εκτιμάται ότι θα απαιτηθούν 1,9 δισ., ενώ το ετήσιο κόστος λειτουργίας του Galileo υπολογίζεται σε 800 εκατ.[7] Με απλά μαθηματικά, το συνολικό άθροισμα όλων των παρελθόντων και μελλοντικών οικονομικών ενισχύσεων εκ μέρους της ΕΕ ξεπερνάει τα 20 δισ., υπολογίζοντας 20 χρόνια λειτουργίας του συστήματος! Το ποσό αυτό θα κληθεί να το πληρώσει ο Ευρωπαίος φορολογούμενος εξολοκλήρου, σε αντίθεση με το αρχικό σχέδιο που προέβλεπε αφενός ένα πολύ μικρότερο προϋπολογισμό και αφετέρου την κατά τα 2/3 κάλυψή του από τις εταιρείες.
Μπορεί το συνολικό ποσό να παραμένει άγνωστο, αλλά οι εταιρείες-παραλήπτες των μελλοντικών παραγγελιών είναι ήδη γνωστές: η Thales Alenia Space για τις υπηρεσίες βιομηχανικής υποστήριξης, ο γερμανικός κολοσσός OHB System για την πρώτη παρτίδα 14 δορυφόρων, η EADS Astrium για τους επόμενους 14 δορυφόρους εναλλάξ με την OHB System, και η Arianespace για τις υπηρεσίες εκτόξευσης. «Ελεύθερη» η αγορά μεν, απολύτως ολιγοπωλιακός ο χαρακτήρας της δε – και με τη βούλα της Επιτροπής. Και οι απορίες πληθαίνουν. Εάν τα οφέλη είναι αυτά που ισχυρίζεται η Κομισιόν, γιατί άραγε κατέρρευσε η σύμπραξη δημοσίου-ιδιωτικού τομέα με πρωτοβουλία των ιδιωτικών εταιρειών; Πώς γίνεται να προκύπτουν τέτοιοι τζίροι, όταν το ανταγωνιστικό GPS διατίθεται δωρεάν στους χρήστες του; Και πώς μπορεί να μετρηθεί το «κοινωνικό όφελος»; Ποιο είναι το κοινωνικό όφελος της αναπαραγωγής μιας ήδη υπάρχουσας –και δωρεάν διατιθέμενης– υπηρεσίας; Στην πραγματικότητα, τα «οφέλη» στα οποία αναφέρεται η Επιτροπή είναι εξαιρετικά γενικά και μη μετρήσιμα. Τα στοιχεία εδώ δεν υπηρετούν την ενημέρωση ή την ανάλυση, αλλά την άντληση νομιμοποίησης μέσω της επίκλησης ασαφών προβλέψεων. Ποιες διαδικασίες επιδιώκει να συσκοτίσει αυτή η επίκληση;
Απλά μαθήματα πολιτικής οικονομίας
Η διαδικασία μέσω της οποίας προγράμματα όπως το Galileo προωθήθηκαν σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι βαθύτατα πολιτική, έχοντας παράλληλα κρίσιμες κοινωνικοοικονομικές και βιομηχανικές ρίζες. Είναι αδύνατον να ερευνηθούν οι πηγές της διαστημικής πολιτικής της ΕΕ χωρίς την κατανόηση της σχέσης πολιτικής και οικονομίας, η οποία εν πολλοίς έγκειται στη στενότατη σχέση και διάδραση των κρατών-μελών, των ευρωπαϊκών θεσμών και του διεθνοποιημένου βιομηχανικού κεφαλαίου. Το υπόβαθρο αυτής της διάδρασης μπορεί να εμφανίζεται με έναν μανδύα τεχνικής αναγκαιότητας αλλά στην ουσία του είναι οικονομικό. Συνίσταται στη χρήση των διαστημικών εφαρμογών –ή των εφαρμογών οποιουδήποτε άλλου βιομηχανικού πεδίου– για την προάσπιση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας του κεφαλαίου. Κι αν δεν με πιστεύετε, ρωτήστε και τον Πρόεδρο της Επιτροπής Ζ. Μπαρόζο:
Οι διαστημικές δραστηριότητες παίζουν ένα χρήσιμο ρόλο στην ενδυνάμωση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας και οικονομικής ανάπτυξης. Ο λόγος είναι απλός. Το διάστημα απαιτεί και παράγει νέες τεχνολογίες, νέες υπηρεσίες έντασης γνώσης, νέα προϊόντα και νέες μορφές συνεργασίας. [...] Το διάστημα μπορεί σίγουρα να συμβάλει στην οικονομική ανάκαμψη βραχυπρόθεσμα και στη στιβαρή βιομηχανική ανάπτυξη μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.[8]Θεμέλιο της διαδικασίας προώθησης των βιομηχανικών συμφερόντων είναι η ενότητα σκοπού των ευρωπαϊκών θεσμών. Και αν τους σκοπούς της «κακής» Επιτροπής τους ξέρουμε εκ των προτέρων, σημειώστε ότι και το «καλό» Ευρωκοινοβούλιο υπήρξε σταθερός υποστηρικτής του Galileo σε όλα τα βήματά του. Αυτό που ο ευρωπαϊσμός ξεχνά, όταν αναφέρεται στον συγκεκριμένο θεσμό ωσάν να ήταν το προπύργιο της επανάστασης στην ΕΕ, είναι ότι στα κρίσιμα ζητήματα το Ευρωκοινοβούλιο στέκεται ένας ιδιαίτερα πιστός και μαχητικός σύμμαχος της Επιτροπής. Και βέβαια το Galileo δεν αποτελεί εξαίρεση. To Κοινοβούλιο όχι μόνο διεκδίκησε τη μεγιστοποίηση των διαθέσιμων πόρων, αλλά και επικρότησε την ανάληψη της χρηματοδότησης και της διαχείρισης του προγράμματος αποκλειστικά από την Επιτροπή. Η επιχειρηματολογία του υπέρ του προγράμματος απλώς επικύρωσε την υπάρχουσα συναίνεση σε επίπεδο Κομισιόν: «το Galileo είναι ένα πρόγραμμα για ειρηνικούς σκοπούς, εγγυάται την ανεξαρτησία της ΕΕ ως προς τρίτες χώρες, ικανοποιεί στρατηγικά, οικονομικά, βιομηχανικά, διαστημικά συμφέροντα και συμφέροντα ασφαλείας καθώς και πολλά άλλα συμφέροντα…».[9]
Αυτή η ενότητα σκοπού επικυρώνεται από την πολιτική δράση του διεθνοποιημένου κεφαλαίου σε επίπεδο ΕΕ. Η δράση αυτή τροφοδοτείται πρωτίστως από τον Σύνδεσμο Βιομηχανιών Αεροδιαστημικής και Άμυνας (ASD), τον επίσημο θεσμό εκπροσώπησης των συμφερόντων του στρατιωτικο-βιομηχανικού και αεροδιαστημικού κεφαλαίου στις Βρυξέλλες. Στην πραγματικότητα, οι δύο αυτές μερίδες κεφαλαίου είναι μία ενιαία πολιτικοοικονομική οντότητα· ο πολιτικός και ο στρατιωτικός κλάδος της αεροδιαστημικής βιομηχανίας είναι απόλυτα συνενωμένοι μεταξύ τους. Οι δύο κύριοι βιομηχανικοί παίκτες στην Ευρώπη σήμερα είναι η γαλλο-γερμανο-ισπανική EADS Astrium και η γαλλο-ιταλική Thales Alenia Space, που αποτελούν θυγατρικές της EADS αφενός, και των Thales και Finmeccanica αφετέρου – αμφότερες βιομηχανίες όπλων. Όλες αυτές οι εταιρείες γεννήθηκαν μέσα από μία μακρά διαδικασία διεθνοποίησης, δηλαδή διεθνούς συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου, η οποία κορυφώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’90. Μέσω αυτής της διεθνοποίησης και μέσω της ολοένα και αυξανόμενης ανάπτυξης προϊόντων «διπλής χρήσης» (ειρηνικής και στρατιωτικής), η παραγωγή για στρατιωτικούς σκοπούς συγχωνεύθηκε με την παραγωγή για πολιτικούς σκοπούς.
Η ιστορία του Galileo αποδεικνύει τον τεράστιο βαθμό εμπλοκής της ευρωπαϊκής διακρατικής εξουσίας με το διεθνοποιημένο βιομηχανικό κεφάλαιο. Παρά τις κορώνες των νεοφιλελεύθερων για «λιγότερο κράτος», «ελεύθερη αγορά» και «ιδιωτική επιχειρηματικότητα», ο ομφάλιος λώρος ανάμεσα στις οικονομικές λειτουργίες του κράτους (είτε του εθνικού κράτους, είτε του ημικρατικού μορφώματος της ΕΕ) και στην επιβίωση και επέκταση των μεγάλων κατασκευαστών στον τομέα της αεροδιαστημικής και άμυνας είναι ισχυρότερος από ποτέ. Ο κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός είναι ολοζώντανος, με μία μόνο διαφορά σε σχέση με παλαιότερα: διαθέτει μια ολοένα και διογκούμενη υπερεθνική διάσταση, με τη δράση του μηχανισμού ταξικής επιβολής των Βρυξελλών να πλαισιώνει την παραδοσιακή λειτουργία του αστικού κράτους. Είναι, δηλαδή, ένας διακρατικο-μονοπωλιακός καπιταλισμός, που αναπαράγει τη σχέση κράτους-κεφαλαίου σε επίπεδο ΕΕ.
Ευρύτερα, το Galileo μαρτυρεί την τεράστια καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων που απαιτεί η αναπαραγωγή του σύγχρονου καπιταλισμού. Τεράστιοι και πολύτιμοι πόροι –όχι μόνο χρηματικοί, αλλά και σε επίπεδο έρευνας, ανθρώπινου δυναμικού, γνώσης– αφιερώνονται σε μια ήδη υπάρχουσα τεχνολογία η οποία έχει μετουσιωθεί σε ένα ήδη υπάρχον σύστημα και σε μια ήδη υπάρχουσα εφαρμογή και υπηρεσία (δορυφορική πλοήγηση)! Και όλα αυτά για να εξασφαλιστούν οι πιεζόμενες υπό το βάρος του παγκόσμιου ανταγωνισμού και των μειούμενων στρατιωτικών προϋπολογισμών εταιρείες αεροδιαστημικής στην Ευρώπη. Μπορεί ρητορικά ο όρος «duplication» (αλληλεπικάλυψη) να είναι «κόκκινο πανί» για τους Ευρωπαίους αξιωματούχους, όμως το πρόγραμμα Galileo είναι ένα από τα μεγαλύτερα εγχειρήματα «αλληλεπικάλυψης» τεχνολογικών πόρων (GPS) στην ιστορία του ύστερου καπιταλισμού.
Αυτό είναι το βαρύ τίμημα που η κοινωνία καλείται να πληρώσει, όχι μόνο εξαιτίας της ασίγαστης αναζήτησης της καπιταλιστικής κερδοφορίας, αλλά και εξαιτίας της όξυνσης των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών ανάμεσα στις καπιταλιστικές μητροπόλεις. Αυτοί οι ανταγωνισμοί αποκτούν πλέον μια στρατιωτική διάσταση και βρίσκουν στη δορυφορική πλοήγηση μια πολύτιμη προσθήκη στην εργαλειοθήκη τους. Ας μην ξεχνάμε ότι οι ΗΠΑ ανέπτυξαν το GPS πρωτίστως για στρατιωτικούς σκοπούς, ενώ η Ρωσία και η Κίνα έχουν ήδη θέσει σε λειτουργία ένα μέρος των δικών τους αντίστοιχων συστημάτων, του GLONASS και του COMPASS αντίστοιχα. Το Galileo έχει μία αντίστοιχη στρατιωτική λειτουργία με τη «δημόσια ρυθμιζόμενη υπηρεσία», η οποία θα προσφέρεται αποκλειστικά σε κυβερνητικούς φορείς και θα αφορά κωδικοποιημένα σήματα για χρήση σε στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Συμπέρασμα
Σε μία απολύτως καταδικαστική του έκθεση για το Galileo, το 2009, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο έκανε λόγο για απαράδεκτες υπερβάσεις κόστους, καθυστερήσεις και κακοδιαχείριση, συνοδευόμενες από ανεπαρκή σχεδιασμό της σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, ελλιπείς προϋπολογισμούς, μείωση του ήδη περιορισμένου ανταγωνισμού και έλλειψη εποπτείας των εταιρειών. Επίσης, η έκθεση εντόπισε «ανεπαρκή διακυβέρνηση εκ μέρους του δημόσιου τομέα» και «απουσία σαφών ορίων στην υποχρέωση λογοδοσίας».[10] Όχι, αυτοί οι χαρακτηρισμοί δεν αφορούν την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος· την Κομισιόν αφορούν!
Η περίπτωση Galileo δεν είναι μία παρεκκλίνουσα στιγμή αλλά μία υπόθεση ρουτίνας για το βασίλειο των Βρυξελλών. Αρκεί κάποιος να ξύσει την επίφαση της ρητορείας της «ανάπτυξης» και της «απασχόλησης», για να βρεθεί μπροστά σε μία καλογυαλισμένη μηχανή επιδοτήσεων και άμεσης χρηματικής υποστήριξης προς τις μεγάλες ευρωπαϊκές πολυεθνικές εταιρείες. Το διάστημα είναι ένα μόνο από τα πεδία αυτής της υποστήριξης· η έρευνα και η τεχνολογία, η βιομηχανία όπλων, οι μεταφορές, η χημική βιομηχανία, η ενέργεια, η αγρο-βιομηχανία, είναι περιοχές όπου αποκαλύπτεται η ίδια ακριβώς συνάρθρωση κράτους, διακρατικών μηχανισμών και κεφαλαίου. Κάποιες φορές αυτή η συνάρθρωση έχει μια επίφαση νομιμότητας, ενώ κάποιες άλλες είναι τόσο σκανδαλώδης ώστε να βάλλεται και εκ των έσω. Είναι μία συνάρθρωση εγγεγραμμένη στην ΕΕ ως ταξικός μηχανισμός επιβολής της καπιταλιστικής πειθαρχίας και όχι ένα τυχαίο αποτέλεσμα αέναα μεταβαλλόμενων συσχετισμών.
Τέλος, σε ό,τι αφορά την προπαγάνδα των Ευρωπαίων και άλλων «εταίρων» για τη μάχη που πρέπει να δώσει η Ελλάδα απέναντι στις συντεχνίες, καθίσταται σαφές ότι αυτή η φιλολογία έχει ταξικό πρόσημο. Οι συντεχνίες είναι κακές, όταν εκπροσωπούν δημόσιους υπαλλήλους και μικρομεσαίους. Αντίθετα, όταν εκπροσωπούν τους μεγαλοκαρχαρίες της βιομηχανίας όπλων, οι συντεχνίες συνιστούν παράγοντα ανάπτυξης και ισότιμο συνομιλητή της Επιτροπής. Παρομοίως, η δημιουργική λογιστική είναι κακή, όταν πάει να συγκαλύψει ελλείμματα και επιδόματα. Όταν όμως αυτή η ίδια λογιστική χρησιμοποιείται για να κάνει χώρο στις γενναιόδωρες παροχές της Ένωσης προς το στρατιωτικο-βιομηχανικό κεφάλαιο, είναι απλά business as usual.
* * *
Σημειώσεις
[1] Για μία αναλυτική παρουσίαση των τεσσάρων πρώτων εφαρμογών, βλ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «Green Paper on Satellite Navigation Applications», COM(2006) 769 final/ 2, 12 Δεκεμβρίου 2006.^
[4] «Revision of the EU Financial Framework 2007-2013 to Finance Galileo and EIT: No Increase of the Overall Budgetary Ceiling Is Required», Δελτίο Τύπου-Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 19 Σεπτεμβρίου 2007.^
[5] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «Towards a space strategy for the European Union that benefits its citizens», COM(2011) 152 final, 4 Απριλίου 2011.^
[6] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «European Space Policy», COM(2007) 212, 26 Απριλίου 2007.^
[7] Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία, «Factsheet - What is Galileo?», 1 Αυγούστου 2011.^
[8] José Barroso, «The Ambitions of Europe in Space», Ομιλία στο Συνέδριο Διαστημικής Πολιτικής, Βρυξέλλες, 15 Οκτωβρίου 2009.^
[9] Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, «Report on the amended proposal for a regulation of the European Parliament and of the Council on the further implementation of the European satellite radionavigation programmes (EGNOS and Galileo)», Α6-0144/2008, 10 Οκτωβρίου 2008.^
[10] Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, «Ειδική Έκθεση αριθ. 7/2009 - Διαχείριση της φάσης ανάπτυξης και επικύρωσης του προγράμματος Galileo».^
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου