Τετάρτη 5 Σεπτεμβρίου 2012

Όλγα Τουλούμη: Μια απάντηση

[Με αφορμή το κείμενο του Ν. Τσιβίκη, «Βυζάκια μέσα: Παράλιες σκέψεις πάνω στη μερική απόκρυψη του ανθρωπίνου σώματος» στο προηγούμενο τεύχος της Λεύγας (Καλοκαίρι 2012), λάβαμε και δημοσιεύουμε την ακόλουθη απάντηση.]


Το να σταθείς στον κόσμο ως γυναίκα είναι εξίσου ανυπόφορα δύσκολο και επίπονο, και ως επί το πλείστον μοναχικό. Ανυπόφορα μοναχικό, ιδίως όταν προσπαθείς να εξηγήσεις τα αυτονόητα σε ένα συλλογικό «εμείς» στο οποίο, υποθετικά μιλώντας, βρίσκεις μια κοινή πολιτική βάση. Ας πούμε όμως αυτά που δύσκολα λέγονται ή τουλάχιστον ας ανοίξουμε αυτή τη ρημάδα τη συζήτηση που η αριστερά έχει βάλει στην άκρη (ναι, τολμώ να κάνω αυτή τη γενίκευση).

Στο προηγούμενο τεύχος ο σύντροφος Νίκος Τσιβίκης αποφάσισε να ανοίξει πόλεμο στη θεσμική οπτική πάνω στο γυναικείο σώμα, και δη στην ίδια την πράξη της θεσμοποίησής του. Και ενώ ο σύντροφος Τσιβίκης έβαζε σε δράση το θεωρητικό οπλοστάσιο του Φουκώ για να μας μιλήσει για την επιστράτευση της ιατρικής επιστήμης στην ενοχοποίηση του πραγματικού στήθους των πραγματικών γυναικών, ο/η υπεύθυνος/η (πάλι δεύτερο αυτό το ρημάδι το φύλο) επί των γραφικών θεώρησε δόκιμο να μας εικονοποιήσει αυτήν την «πραγματική γυναίκα» με μια φωτογραφία μοντέλας, με έναν τεράστιο σταυρό ανάμεσα στα νεανικά της στήθια, η οποία και ατενίζει κάπου αλλού, γιατί φυσικά χρειάζεται αρχίδια για να κοιτάξεις την κάμερα. Κυριολεκτώ.

Η στιγμή που η «πραγματική γυναίκα» της φωτογραφίας συναντάει την «πραγματική γυναίκα» του κειμένου είναι μια στιγμή αποκαλυπτική. Είναι μια στιγμή που ο λόγος του προοδευτικού αριστερού βρίσκει σε απόλυτη σύμπτωση την οπτική του νεοφιλελεύθερου συντηρητικού. Και είναι πρόβλημα για μια αριστερά που θεωρεί τον εαυτό της προοδευτική δύναμη στην κοινωνία, να είναι η γυναίκα που φαντασιώνεται ο νεοφιλελεύθερος συντηρητικός η «πραγματική γυναίκα». Νέα, ξανθιά, αδύνατη, με δυο βυζάκια χάρμα οφθαλμών, ενάντια στους νόμους της βαρύτητας και χωρίς δείγμα τριχούλας γύρω από τη θηλή, να κοιτάν απευθείας την κάμερα, γιατί ναι, αυτά τα βυζάκια μπορούν να κοιτάξουν, η ίδια η γυναίκα όχι.

Ζήτημα λοιπόν είναι να προβληματικοποιήσουμε επιτέλους την εικόνα αυτής της «πραγματικής γυναίκας» απέναντι στην οποία στηνόμαστε καθημερινά όλες εμείς οι υπόλοιπες που ελπίζουμε κάποια στιγμή να γίνουμε γυναίκες και να γλυτώσουμε από την άλλη, την «πραγματική», που μας έχει φορεθεί από το κεφάλαιο, τις επιστήμες (ανθρωπογνωστικές και μη), τις οικογένειές μας και τους συντρόφους μας, ερωτικούς και πολιτικούς. Ζήτημα είναι να προβληματικοποιήσουμε την πράξη αυτής της επιλογής που θέλει την πραγματική γυναίκα νέα, ωραία και ηδυπαθή.

Φυσικά η συγκεκριμένη φωτογραφία αποτελεί μόνο το επιφαινόμενο μιας αδυναμίας της αριστεράς να ανοίξει τη συζήτηση πάνω στη δευτερότητα του φύλου και στη δευτερότητα του ζητήματος αυτής της δευτερότητας. Γιατί η μοντελοποίηση της αισθητικής, για την οποία μας μίλησε ο σύντροφος Τσιβίκης, δεν γίνεται μόνο στις σελίδες των περιοδικών, αλλά και στις ιστοσελίδες των «αριστερών», και ακόμα χειρότερα κάτι καλοκαιρινές Παρασκευές και Σάββατα βράδια, που τ’ άγιο τσιπουράκι κάνει τη δουλειά του, το γυναίκειο ζήτημα ονομάζεται πολιτική ορθότητα και δευτερεύον, και καταλήγει εύκολα και απλά στην παραμεθόριο της πολιτικής μας πράξης. Και φυσικά εξαιτίας της έλλειψης αυτής της συζήτησης αλλά και πρακτικής από τις στιβαρές αγκάλες της αριστεράς, ο σύντροφος Τσιβίκης φτάνει στο συμπέρασμα ότι είναι βήμα προς τα πίσω να προστατεύουν οι γυναίκες τα στήθια τους από τις υπεριώδεις ακτίνες.

Δεν είναι βήμα προς τα πίσω, σύντροφε Τσιβίκη και κάθε σύντροφε Τσιβίκη, να χρηματοδοτείται ιατρική έρευνα πάνω στο γυναικείο σώμα. Είναι στην πραγματικότητα πρόοδος, γιατί μέχρι πρότινος το γυναικείο σώμα θεωρούνταν αναλώσιμη ύλη από τον καπιταλισμό. Αν ψάξουμε λίγο την ιστορία του κυρίου Παπανικολάου και του περίφημου τεστ παπ, ή του αντισυλληπτικού χαπιού, θα καταλάβουμε ότι χρειάστηκαν άπειρες μάχες από γενιές γυναικών, υπέροχων και γενναίων γυναικών και ανδρών, για να μπορούμε σήμερα να αυτοπροσδιοριζόμαστε ως γυναίκες, όσο μπορούμε φυσικά σε αυτήν την κοινωνία. Βήμα προς τα πίσω είναι αυτή η έρευνα να ονομάζεται συντηρητικοποίηση και κοινωνικός έλεγχος, γιατί, μα τον Μαρξ, δεν ξέρω κανέναν μαλάκα που να πέθανε επειδή τραβούσε μαλακία 24 ώρες το 24ώρο, αλλά ξέρω άπειρες γυναίκες που πέθαναν από καρκίνο του μαστού, που αφαίρεσαν τις μήτρες τους, που παίζουν το σώμα τους κορώνα γράμματα για να αρέσουν σε κάτι βλέμματα αδηφάγα, «αριστερά» και μη, που ψάχνουν για «βυζάκια». Μπορώ να το πω πιο απλά; Κινδυνεύω να κατηγορηθώ για λαϊκισμό πια!

Ας μιλήσουμε λοιπόν για το γυναικείο ζήτημα, για τη συγχρονισμένη κολύμβηση του μαζέματος των πιάτων στο τέλος ενός τραπεζιού, για την οικιακή εργασία, για την απουσία γυναικείου δημόσιου λόγου σε συμπόσια, συνέδρια, τηλεοπτικά πάνελ, επιτροπές, συντονιστικά για τα ίσα δικαιώματα των γυναικών στον εργασιακό χώρο, για την γυναίκα ως ενεργό υποκείμενο στην παραγωγή της ιστορίας.

Το γυναικείο ζήτημα είναι για την αριστερά πρόβλημα ακριβώς επειδή αποτελεί ζήτημα διαταξικό, και ως τέτοιο δύσκολο και άβολο στην πραγμάτευσή του, καταδικασμένο να μετατίθεται η συζήτησή του επ’ αόριστον, για κάποια άλλη στιγμή, με κάποια άλλη αφορμή, ή ακόμα ακόμα και για «μετά την επανάσταση», όπως απάντησε μισοαστεία μισοσοβαρά άλλος «μεγάλος» σύντροφος όταν κατηγορήθηκε για σεξισμό. Αλλά το γυναικείο ζήτημα δίνει στην αριστερά μια ευκαιρία να καλλιεργήσει στη βάση της αναμονές για κοινωνικές δομές που διαφεύγουν από την ιστορική πεπατημένη. Όχι για μετά την επανάσταση, αλλά για τώρα, για αυτό το κατακαημένο παρόν μας.

Και σε αυτόν τον αγώνα, χρειαζόμαστε και οι δύο: και οι γυναίκες και οι άντρες. Και χρειάζεται και μια βαθειά συνειδητοποίηση της προβληματικής του φύλου σε όλη την έκταση του, μια ρηξικέλευθη κριτική σε οποιαδήποτε αβίαστη προβολή του τι σημαίνει να είσαι γυναίκα, λες και αυτό δεν είναι μια κατασκευή, όπως επίσης και μια πλατειά εφαρμογή αυτής της συνειδητοποίησης στην καθημερινότητά μας. Γιατί, όπως είπε μια άλλη και αυτή τη φορά πραγματικά μεγάλη του γυναικείου κινήματος, που φυσικά έχει όνομα και δύσκολη ιστορία απέναντι στην οποία κατά καιρούς την έχει στήσει η ντόπια διανόηση, με στόμφο και σιγουριά για την πολιτική ορθότητα των απόψεών της, γυναίκα δεν γεννιέσαι, αλλά γίνεσαι.

Είμαστε έτοιμες και έτοιμοι;

Περιοδικό λεύγα τ. 8 (Σεπτ. 2012), σ. 61-62.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου